زندگی عاشقانه به سبک شهدا
کپی مطالب و اشاعه فرهنگ شهدا صدقه جاریه است و آزاد با ذکر صلواتزندگی عاشقانه به سبک شهدا
کپی مطالب و اشاعه فرهنگ شهدا صدقه جاریه است و آزاد با ذکر صلواتادای حق همسری حضرت زهرا (س) جایگاه حضرت زهرا در یاری امام زمان خویش
با دکتر «فرشته روح‌افزا» پژوهشگر و محقق، مدیر رصد و آمار شورای فرهنگی و اجتماعی زنان وهمسر دانشمند شهید «احمد حاتمی» که در حادثه تلخ سقوط جرثقیل در مسجد الحرام جان خود را از دست داد؛درباره ابعاد سیاسی و تربیتی حضرت زهرا (س) گفت وگوکردیم.
حضرت زهرا(س) در همراهی اسلام کم نگذاشت
حضرت زهرا (س) زندگی تک‌بعدی نداشتند و فقط به یک جنبه از زندگی خود توجه نمی‌کردند، جایگاه و منزلتی که ایشان در دین اسلام داشتند موجب می‌شد تا به عنوان پیام‌رسان دین الهی در کنار سایر کسانی که برای دین اسلام تلاش می‌کردند وظایف خود را انجام دهند. به طوری که می‌توان گفت این بانوی بزرگوار برای دین اسلام فداکاری‌های زیادی را انجام داد و به پیامبر (ص) نیز کمک زیادی می‌کردند. ایشان با حضور در جامعه و بررسی مشکلات مردم به آنها کمک می‌کردند تا بتوانند ابعاد ناشناخته دین اسلام را بشناسند و دچار ابهامی در این باره نشوند.
ایشان از نظر علمی یک الگوی کامل و توانا بود و حتی در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل هم نقش خود را ایفا می‌کردند.
تربیت فرزندان با روحیه جهادی
دختر پیامبر(ص) از نظر درک علم و درست عمل کردن و رفتار و منش یک مسلمان دقیقاً منطبق با آن چیزی بودند که اسلام انتظار داشت و اگر به نوع رفتارها و منش ایشان در حوزه‌های مختلف نگاه کنیم متوجه می‌شویم که با توجه به سن کم‌شان و تعداد فرزندان و مسؤولیت‌هایی که خانه‌داری و همسرداری بر عهده ایشان می‌گذاشت باز هم نقش خود را در جامعه به درستی ایفا می‌کردند.
حضرت زهرا (س) برای تربیت فرزندانشان از بهترین روش تربیتی استفاده می‌کردند و کودکان را با بسیاری از مسائل به صورت بازی‌های کودکانه آشنا کرده و حتی برای آنها بازی‌های رقابتی ایجاد می‌کردند. در کنار بازی با کودکان محبت و توجه به فرزندان نیز حائز اهمیت است. رفتار ایشان برای همه ما درسی است که تنها با چند کتاب نمی‌توان به واقعیت آن پی برد.
روزگار سختی‌ها در شعب ابی‌طالب
حضرت زهرا (س) بانوی دو عالم کودکی بسیار متفاوت از کودکی همسن و سالان خود داشت. ایشان سن زیادی نداشتند که مادر خود را از دست دادند و با وجود اینکه نیاز به محبت بیشتری از سمت پدر داشتند اما خود سنگ صبور پدر شده و زمانی که پیامبر اکرم (ص) نیاز به استراحت، پرستاری و آرامش داشت، حضرت زهرا(س) که در آن زمان کودکی بیش نبود این کارها را برای پدرش انجام می‌داد. شعب ابی‌طالب و زندگی در آن یکی از مقاطعی بود که حضرت زهرا (س) نشان داد همراه پیامبر است و پدرش را در انجام رسالتش کمک می‌کند.
می‌توان گفت یکی از دلایلی که پیامبر(ص) لقب ام‌ابیها را به ایشان دادند به این منظور بوده که نه تنها از جسم پدر مراقبت می‌کرد بلکه حمایت همه‌جانبه از حضرت محمد (ص) برای انجام رسالتش داشته است.
ازدواجی متفاوت از سبک زندگی پرزرق و برق
حضرت زهرا (س) و مراسم ازدواج ایشان با امام علی (ع) هم یکی از الگوهایی است که باید در زندگی به آن توجه کرد. ازدواج ایشان همراه با ارزش‌های متعالی بود. طوری بود که کسی که از دوران کودکی در راه اسلام مبارزه می‌کرد و با همراهی و صبر، پیامبرش را یاری می‌کرد حالا و در زمان ازدواجش هم باز هم به اسلام و ارزش‌های آن پایبند بود. ایشان زمانی که مراسم ازدواج به پایان می‌رسد در فکر فرو رفته بودند که حضرت علی (ع) علت آن را جویا می‌شود، حضرت فاطمه(س) در پاسخ به این سؤال گفتند که به این موضوع فکر می‌کردند که از خانه پدرم به خانه شما آمده‌ام و بعد از این منزل به خانه معبود می‌روم، این موضوع نشان‌دهنده این است که ایشان وفاداری خود را به حضرت علی (ع) در همان ابتدای زندگی مشترک نشان داده‌اند. به حدی رفتار حضرت زهرا (س) نمونه‌ای از رفتار یک انسان کامل و نمونه و منطبق بر دین اسلام است که نمی‌توان به جز ایشان هیچ زنی را به عنوان الگو پذیرفت.
وقتی فرزندان از رفتار پدر ومادر الگو می‌گیرند
فرزندان از رفتار پدر و مادر الگو می‌گیرند و نه آن چیزی که درباره آن شعار می‌دهند و به آن عمل نمی‌کنند. حضرت زهرا(س) در زمان عبادت خود فرزندان را نیز کنار سجاده می‌نشاند تا نوع عبادت و سخن گفتن با خداوند را بیاموزند چنانچه امام حسن (ع) در روایتی به این موضوع اشاره کرده بودند.
ایشان در لحظات آخر عمر بابرکت‌شان خطاب به حضرت علی (ع) می‌فرمایند که تاکنون هیچ دروغی از من نشنیدید. این موضوع نشان‌دهنده این است که در زندگی مشترک هیچ موضوعی را از همسرش مخفی نمی‌کرده و در رابطه با کودکان نیز به آنها این آموزش را داده است که از دروغگویی پرهیز کنند. این موضوع اهمیت زیادی دارد چرا که در سبک زندگی کنونی دروغگویی و تبعات منفی آن در نظر گرفته نمی‌شود حال آنکه منشأ بسیاری از طلاق‌ها موضوع دروغگویی است.
پا به پای مردان در میدان نبرد
در کنار میدانی که جنگ احد آنجا برپا شده بود، اتاقکی قرار دارد که روایت شده این اتاقک مربوط به اسکان حضرت زهرا (س) و فرزندانشان بوده است. ایشان در نزدیکی میدان نبرد برای پرستاری از مجروحین و کمک به مصدومان جنگ حضور پیدا کرده و از این وظیفه مهم نیز غافل نشده بودند. همچنین در زمانی که حضرت علی (ع) در غزوه‌ها و جنگ‌های مختلف حضور داشتند و کمتر در خانه بودند، ایشان هم به امور خانه رسیدگی می‌کردند و هم حضور فیزیکی در برخی از میدان‌های نبرد داشتند.
از شعب ابی‌طالب تا تربیت و مدیریت یک خانواده اهل بصیرت
می‌توان ردپای بصیرت سیاسی را در جای جای زندگی حضرت زهرا (س) مشاهده کرد. دوران کودکی و تحمل سختی‌ها در زمانی که مشرکین پیامبر اکرم (ص) را مورد اذیت و آزار قرار می‌دادند تا تربیت فرزندان به روش صحیح اسلامی و آشنا کردن آنها با قوانین سیاسی و عبادی اسلام همه و همه نشان‌دهنده این موضوع است. در مورد فدک و ظلمی که به حضرت علی (ع) شد نیز ایشان مانند یک انسان مقاوم ایستادگی داشتند و برای احقاق حق تا آخرین لحظه جنگیدند.
پیامبر اکرم (ص) در روایتی فرمودند که هر کسی باعث خشم حضرت فاطمه (س) شود خدا را خشمگین کرده و هر کسی موجبات رضایت او را فراهم آورد خداوند از او راضی است. همین موضوع نشان‌دهنده جایگاه والا و ویژه حضرت فاطمه (س) است.
حضرت زهرا (س) آن چنان عبادت می‌کردند و قرآن را تلاوت می‌کردند که فضه کنیز ایشان نیز تنها با آیات قرآن با مردم سخن می‌گفت. ایشان با وجود آنکه فدک را در اختیار داشتند اما به جای آنکه برای خود و خانواده هزینه کنند درآمد حاصل از آن را به فقرا می‌دادند و در عین سخاوت اسلام را تبلیغ می‌کردند و مروج آن بودند که این موضوع جنبه سیاسی نیز داشت.
مبارزه برای حق، خط مشی دختر پیامبر
وقتی پای احقاق حق در میان بود حضرت زهرا (س) نشان دادند که برای آن تا مبارزه تن به تن نیز پیش می‌روند چنانچه در پشت در منزل برای جلوگیری از دستگیری حضرت علی (ع) از جان خود گذشتند و زمانی که پس از ضربه خوردن در کنار در متوجه شدند که همسر ایشان دستگیر شده و ایشان را به مسجد برده‌اند با وجود درد و رنج، خودشان را به مسجد رسانده و خطبه فدکیه را در حضور همه خواندند. خطبه‌ای که از فلسفه عبادت و احکام اسلام شروع شد و پیشرفت اسلام و اثرات مسلمان شدن را به مردم نشان داد.
در این خطبه مشخص می‌شود که اگر مردم از راه صحیح اسلام منحرف شوند دیگر نمی‌توانند از اثرات مثبت دین اسلام بهره ببرند. این کار ایشان و حمایت از حضرت علی (ع) فقط به این دلیل نبود که از همسرشان دفاع کنند بلکه موضوع ولایت و ولایت‌پذیری بود و نشان دادند تا آخرین قطره خون باید برای ولایت جنگید.
زهرا(س)، همسری که تا لحظه آخر امامش را تنها نگذاشت
یکی دیگر از جنبه‌های زندگی حضرت زهرا (س) این موضوع بود که پس از بیماری با وجود آنکه حال مساعدی نداشتند اما برای گرفتن بیعت از مهاجرین و انصار از حضرت علی (ع) خواستند مرکبی تهیه کنند تا ایشان خود به در منزل این افراد مراجعه کرده و از آنها بیعت بگیرند. با وجود آنکه با در بسته مواجه می‌شدند اما به این موضوع فکر نمی‌کردند که شأن دختر پیامبر با این کار پایین آمده و دست از تلاش خود برنمی‌داشتند و برای بار آخر سعی در آگاه کردن مردم داشتند تا از راه درست منحرف نشوند.
تعلیم مبانی اسلام به مردم
یکی دیگر از ابعاد شخصیت حضرت زهرا (س) صبر ایشان در مقابل کنجکاوی‌ها و سؤال‌های مردم بود، در خانه ایشان همیشه به روی مردم باز بود تا بتوانند پرسش‌های خود را مطرح کنند. برخی از مراجعان از اینکه ایشان را سؤال‌پیچ می‌کردند ناراحت و شرمنده می‌شدند که این بانوی گرانقدر به آنها می‌گفتند من دستمزد این کارم را از خداوند دریافت می‌کنم، پس جای نگرانی نیست و سؤالات‌تان را درباره اسلام بپرسید. حتی در برخورد با کنیزشان نیز حد اعتدال را رعایت می‌کردند و کمک حال وی بودند به طوری که یک روز فضه کنیزشان کارهای منزل را انجام می‌داد و روز دیگر خودشان مسؤولیت کارها را بر عهده می‌گرفتند.
تربیتی که حسین(ع) و زینب (س) را به جهان هدیه داد
حضرت زهرا (س) یک زندگی سالم و با قناعت داشتند و افکار و رفتار ایشان در بین مسلمانان جایگاه والایی دارد درست در زمانی که در بین اعراب که هیچ کسی برای زنان ارزش قائل نبود پیامبر (ص) دست ایشان را می‌بوسید و این نشان از احترام به جایگاه ایشان در مقام یک زن داشت.
این بانوی نمونه امام حسین (ع) را برای کربلا و امام حسن(ع) را برای همراهی دین بعد از شهادت پدرشان تربیت کردند و حضرت زینب (س) نیز خود اسوه‌ای برای صبر و مبارزه سیاسی است. یکی از مواردی که می‌توان ردپای تربیت زهرایی را در کربلا دید این موضوع است که حضرت زهرا (س) اسارت، سیلی خوردن، سوخته شدن در منزل و از دست دادن فرزند در شکم را تجربه کردند و در مقابل همه این مشکلات و مصائب صبر و بردباری داشته و به فکر ترویج و زنده نگه داشتن دین اسلام و حمایت از ولایت بودند. همین موضوع در کربلا نیز تکرار شد و نقطه اوج آن زمانی بود که حضرت زینب (س) با سخنرانی در مجلس شام کاخ یزید و اهداف شومش را فرو ریخت و کاری کرد که جهانیان تا آخرین روز دنیا برای این مصیبت بزرگ می‌گریند. حضرت فاطمه(س) برای کمال جامعه و امت اسلامی، تا آخرین لحظه حیات پر برکتش تلاش کرد و ثمره زندگی چنین بانویی، انسان هایی شد که نقشی تأثیر گذار در تاریخ و هدایت جهانیان داشتند.
حضرت زهرا (س) با وجود آنکه در سن کم فرزندان زیادی داشتند و مسؤولیت
همسرداری و خانه‌داری نیز بر عهده ایشان بود اما به عنوان یک زن در جامعه
نقش خود را فراموش نکرده و با تعلیم زنان دیگر احقاق حق از همسر و همراهی
اسلام نشان دادند که یک الگوی کامل و ویژه برای تمامی زنانی به شمار
می‌روند که به دنبال آزادی و آزادگی هستند.
وصیت سیاسی فاطمه (س)/ نوشته‌ای که حکم نجات همه ما از آتش جهنم است - قباله شفاعت امت محمد (ص)
یکی از سخت‌ترین لحظه‌هایی که بر اهل بیت رسول خدا (ص) گذشته است، شهادت جانگداز حضرت زهرا (س) است. این دشواری شاید برخاسته از آن باشد که ریحانةالنبی (س) تنها یادگار پیامبر اکرم (ص) بعد از ایشان بود که از سوی افرادی مورد هتک حرمت قرار گرفت که به جایگاه بلند حضرت زهرا (س) در نزد خدای متعال و رسول خدا (ص) آگاهی داشتند. با این وجود به خاطر مطامع دنیایی به آن حضرت (س) جسارت کرده و ایشان را به شهادت رساندند.
حضرت فاطمه (س) گرچه بعد از پدر بزرگوار خویش مدت زیادی عمر نکرد، ولی با این وجود تلاش کرد امت پیامبر اکرم (ص) را از انحراف نجات داده و ایشان را از افتادن به ورطه نابودی نجات دهد؛ به گونه‌ای که جلوه‌هایی از این تلاش‌ها را می‌توان در وصیت آن حضرت نظاره کرد.
توجه حضرت زهرا (س) به منسوبان خانه وحی در وصیت نامه
دختر رسول خدا (ص) در قسمتی از وصیت خویش که بُعد اجتماعی آن بیشتر به نظر
می‌آید، اموال خویش را ــ که شامل باغ‌های هفت‌گانه و .... ــ می‌شود بین
فرزندان خویش (۱) و همسران پیامبر و بنی‌هاشم (۲) تقسیم می‌کند. این موضوع
از آن جهت اهمیت زیادی دارد که برخی از این افراد که با وصیت آن حضرت از
ماترک وی ارث می‌بردند، اشخاصی بودند که یا در مقابل ظلم‌هایی که به آن
حضرت (س) شد، سکوت کردند یا اینکه حتی برخی از آنها در جبهه غاصبان خلافت
بودند، ولی آن حضرت (س) تلاش کرد با این وصیت همچنان این افراد را با
خاندان وحی در ارتباط قرار دهد تا بیشتر از آن در ورطه سقوط قرار نگیرند.
در بخشی دیگری از وصیت آن حضرت، ایشان سفارش به ساختن تابوت می‌کند تا حجم بدن ایشان، حتی بعد از فوت برای نامحرمان آشکار نشود (۳)، تا به تمام زنان مسلمان طول تاریخ این پیام را بدهد که حیا و حجاب محدود به زمان حیات و زنده بودن نیست، بلکه حتی پس از مرگ نیز یک بانوی مسلمان باید از این ارزش والای انسانی دفاع کند.
سیاسی‌ترین بخش وصیت حضرت فاطمه (س)
حضرت زهرا (س) در پاره‌ای دیگر از وصیت خویش تلاش کرد که برای همیشه تاریخ، غاصبان و بدعت‌گذاران در دین خاتم النبیین (ص) را رسوا کند از این رو به امیرالمؤمنین امام علی (ع) وصیت می‌کند که «مرا شبانه غسل بده و کفن کن و به خاک بسپار، اجازه نده اشخاصى که حقم را غصب کردند و اذیت و آزارم دادند، بر من نماز بخوانند یا به تشییع جنازه‌ام حاضر شوند. زیرا دشمن من و دشمن رسول الله هستند».(۴)
شاید بتوان گفت که این قسمت از وصیت نامه آن حضرت سیاسی‌ترین وصیت است که در طول تاریخ اسلام نوشته شده است، زیرا تا قیامت این سوال را برای همه مسلمانان باقی گذاشت که چرا اشخاصی که خویشتن را وصی رسول خدا (ص) می‌دیدند و بر جایگاه وی تکیه زده بودند، در تشییع جنازه پاره تن رسول خدا (ص) حاضر نشدند و حتی از محل دفن وی آگاهی پیدا نکردند!؟
رازی که امام علی در لحظات آخر عمر ام‌ابیها فهمید
آنچه بیشتر از همه در وصیت حضرت زهرا (س) می‌درخشد و مایه امیدواری امت رسول خدا (ص) است، سفارش ایشان به دفن کردن قباله شفاعتی است که در زمان ازدواج با امام علی (ع) از سوی خدای متعال و به دست جبرئیل به آن حضرت داده شده است، در تاریخ در مورد این وصیت این گونه آمده است که آن حضرت خطاب به امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «ای اباالحسن! هنگامی که خواستی مرا دفن کنی، از این ظرف، کاغذی را بیرون بیاور و آن را در کفن من قرار بده و به آن نگاه نکن»! حضرت علی (ع) فرمود: در آن کاغذ چیست؟ عرض کرد: راز است. فرمود: به حق پیامبر(ص) قسمت می‌دهم که مرا از آن باخبر کن!
پس فاطمه (س) گفت: پدرم خواست مرا به تزویج شما درآورد، فرمود: ای فاطمه! آیا راضی هستی تو را به مهریه چهارصد درهم به ازدواج علی (ع) درآورم؟ عرض کردم: به ازدواج با علی (ع) راضی هستم؛ اما به مهریه چهارصد درهم راضی نیستم. پس جبرئیل آمد و گفت: یا رسول الله! خداوند متعال می‌فرماید: ما بهشت و آنچه در آن است را مِهر فاطمه قرار دادیم. من گفتم: راضی نیستم. پدرم فرمود: ای فاطمه! چه می‌خواهی؟ گفتم: (نجات) امت شما را می‌خواهم؛ زیرا قلب شما مشغول (و نگران ) امت است. پس جبرئیل بازگشت و سپس این ورقه را آورد که در آن نوشته شده بود: من امت محمد را صداق فاطمه قرار دادم! پس هنگامی که روز قیامت فرا رسد، من این کاغذ را روی دست می‌گیرم و عرضه می‌دارم: بار خدایا! این قباله شفاعت امت محمد (ص) است».(۵)
پی‌نوشت‌ها:
۱ـ التهذیب، شیخ طوسی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ اول، ۱۴۰۷ق، ج ۹، صص ۱۴۴ ۱۴۵.
۲ـ بحار الانوار، محمدباقر مجلسی، داراحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۰۳ ق، ج ۱۰۰، ص ۱۸۴، ح ۱۳
۳ـ وسائل الشیعه، شیخ محمد بن حسن حر عاملی، مؤسسه آل البیت، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ج ۳، ص ۲۲۱؛ ذخائر العقبی، ص ۵۳.
۴ـ بحار الأنوار، ج۴۳، ص: ۱۹۲.
۵ـ عوالم العلوم، عبدالله بحرانی، مؤسسه الامام المهدی (عج)، قم، چاپ اول، بی تا، ج ۱۱، صص ۴۶۰ و ۱۱۸۹.