حضور قلب در نماز : منشأ حضور قلب در هر عمل آن است که قلب، آن عمل را با عظمت تلقی کند و مهم بشمارد

منشأ حضور قلب در هر عمل آن است که قلب، آن عمل را با عظمت تلقی کند و مهم بشمارد، اگر ما مناجات حق تعالی را حتّی به اندازه مکالمه با یک مخلوق اهمیت دهیم هرگز این قدر غفلت و سهو و نسیان نمی کنیم.
در نماز حقیقی قلب حاضر است!
نماز حقیقی دو بعد دارد: بعد ظاهری که به منزله پیکره نماز است و بعد باطنی که روح و حقیقت آن می باشد. هر یک از این دو بعد احکام و آداب ویژه ای دارند، نماز با وجود این دو بعد کامل می شود، یعنی همان گونه که نماز بدون رعایت احکام و شرایط ظاهری، باطل است. مراعات نکردن آداب باطنی و قلبی نماز نیز موجب قبول نشدن آن گشته، انسان را به قرب حضرت حق نمی رساند.
چه زیبا فرموده آن مجاهد فی سبیل لله و عارف بالله، امام خمینی ره: اگر به گفته ی انبیاء (علیهم السلام) ایمان آوردی و خود را برای تحصیل سعادت و سفر آخرت مهیا نمودی و لازم دانستی حضور قلب را که کلید گنج سعادت است تحصیل کنی، راه تحصیل آن، این است که اولاً رفع موانع حضور قلب نمایی خارهای طریق را از سر راه سلوک ریشه کن کنی و پس از آن اقدام به خود آن کنی.
آداب نماز را رعایت کنیم!
در روایتی از امام رضا (علیه السلام) آمده است که از امام رضا (علیه السلام) سوال شد آداب نماز چیست؟ امام فرمودند:
مادامی که آرزو و حب دنیا در قلب آدمی وجود دارد، به حضور قلب نمی رسد. با ریاضت و مجاهدت، و تفکر در عواقب و معایب دنیا، قلب، ساکن و مطمئن می شود و حضور قلب به وجود می آید.
١. حضور قلب؛
٢. آزاد گذاشتن جوارح (بازی نکردن با آنان)؛
٣. خوار شمردن خود در پیشگاه خدای متعال؛
٤. قرار دادن بهشت، در سمت راست و آتش جهنم در سمت چپ، و صراط را در مقابل، مشاهده کردن؛
٥. خدا را در مقابل خود دیدن؛
کسب حضور قلب آن قدر اهمیت دارد که رسول گرامی اسلام دو رکعت نماز با تفکر را از بیداری یک شب تا صبح بهتر دانسته است و می فرماید: «رکعتان فی تفکر خیر من قیام اللّیلة؛ دو رکعت نماز با تفکر و توجه و حضور قلب، بهتر از یک شب نماز بدون حضور قلب است».
مانع حضور قلب در نماز چیست؟
مانع حضور قلب در نماز تشتت خاطر و کثرت واردات قلبیه است. که دو منشأ بزرگ دارد و عمده امور به آن دو منشأ بر گردد:
الف) هرزه گردی و فرار بودن طایر خیال است؛ زیرا که خیال قوه ای است بسیار فرار که دائماً از شاخه ای به شاخه ای پرواز کند.
کسب حضور قلب آن قدر اهمیت دارد که رسول گرامی اسلام دو رکعت نماز با تفکر را از بیداری یک شب تا صبح بهتر دانسته است و می فرماید: «رکعتان فی تفکر خیر من قیام اللّیلة؛ دو رکعت نماز با تفکر و توجه و حضور قلب، بهتر از یک شب نماز بدون حضور قلب است».
و این مربوط به حب دنیا نیست، بلکه فرار بودن خیال خود مصیبتی است که تارک دنیا نیز به آن مبتلا است. و تحصیل سکونت خاطر و طمأنینه نفس و وقوف خیال از امور مهمی ست که به اصلاح آن علاج قطعی حاصل شود.
ب) حب دنیا و تعلق خاطر به حیثیات دنیوی است که رأس خطیئات و ام الأمراض باطنه است که خار طریق اهل سلوک و سرچشمه مصیبات است؛ و تا دل متعلق به حب دنیاست، راه اصلاح قلوب مسدود و در جمله سعادات به روی انسان بسته است.

چگونه حضور قلب داشته باشیم؟

اموری که می تواند در ایجاد حضور قلب موثر باشد بدین قرار است:
١. منشأ حضور قلب در هر عمل آن است که قلب، آن عمل را با عظمت تلقی کند و مهم بشمارد، اگر ما مناجات حق تعالی را حتّی به اندازه مکالمه با یک مخلوق اهمیت دهیم هرگز این قدر غفلت و سهو و نسیان نمی کنیم.
٢. مادامی که آرزو و حب دنیا در قلب آدمی وجود دارد، به حضور قلب نمی رسد. با ریاضت و مجاهدت، و تفکر در عواقب و معایب دنیا، قلب، ساکن و مطمئن می شود و حضور قلب به وجود می آید.
٣. اگر انسان مدتی در نماز، مواظب اذکار و ادعیه خود باشد به حضور قلب می رسد.یعنی ریاضت تدریجی در تمرکز حواس و توجه به مقام ربوبی.
٤. این که نماز گزار در عین حال که توجه دارد در مقابل خدایش ایستاده و با او سخن می گوید و مناجات می کند؛ در هر مرحله از قیام، قعود، رکوع، سجود، تکبیر و تشهد و بقیه اجزا و ارکان نماز، نیز به معنای باطنی آن جزء عنایت داشته باشد؛ زیرا حضور قلب در نماز مفهوم گسترده ای دارد.
منابع:
١.امام خمینی (قدس سره)، آداب الصلوة ، موسسه تنظیم و نشر آثار،چاپ هفتم، ١٣٧٨ش
٢.عباس عزیزی، پرورش روح نماز و عبادت در تفسیر المیزان، نبوغ، چاپ چهارم، ١٣٧٧، ص ١٠١-١٠٢.
٣.سید نعمت الله جزائری(ره)، انوار نعمانیه، ص ٢٣٨.
٤.محمد صحتی سردرودی، نماز ابرار، ستاد اقامه نماز، چاپ دوم، ١٣٧٨، ص ٧٩.
٥.علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ٨١، ص ٢٣٩.

فرآوری: حامد رفیعی 

منبع : تبیان

وقتی در نماز حضور قلب نداریم دعاهامون مستجاب نمی شه چرا نماز بخونیم؟ وقتی می بینیم بعضی نماز خوان ها هم خلاف و گناه می کنند!

اگر مدرسه و دانشگاه به انسان رشد علمى مى دهد به این معنا نیست که هر کس به مدرسه و دانشگاه رفت به آن رشد مى رسد، بلکه به این معناست که مدرسه و دانشگاه بستر رشد است به شرط آنکه با جدّیّت درس بخوانید و آنچه را مى خوانید بفهمید. نماز نیز اگر با اصول و شرایطى که دارد اقامه گردد، مانع فحشا و منکر مى شود: «اِنّ الصّلوةَ تَنهى عن الفحشاءِ و المُنکر» (سوره عنکبوت، آیه 45)
نمازگزارى که گاهى خلاف مى کند، اگر اهل نماز نبود خلافش بیشتر بود، زیرا همین نمازگزار براى صحیح بودن نمازش مجبور است بدن و لباسش پاک باشد، لباس و مکانش از مال مردم نباشد و همین مقدار مراعات احکام و مسائل، سبب دور شدن او از برخى گناهان و منکرات مى شود، همان گونه که پوشیدن لباس سفید، انسان را از نشستن روى زمین آلوده باز مى دارد.
در حقیقت اگر نمازگزار به محتوا و حقیقت نماز توجه کند روح تقوا و پرهیزکاری در قلب او پدیدار می آید و این نیروی تقوا مانع بزرگی از ارتکاب گناهان می شود.

همه نماز خوان ها مستجاب الدعوه نیستند!

در حقیقت اگر نمازگزار به محتوا و حقیقت نماز توجه کند روح تقوا و پرهیزکاری در قلب او پدیدار می آید و این نیروی تقوا مانع بزرگی از ارتکاب گناهان می شود
هیچ کس ادعا نکرده است که انسان نماز خوان از عیب و خطا و آلودگی مبرا است و نماز همه نماز خوان ها را مستجاب الدعوه و از مقربین درگاه خداوند می سازد. تأثیر اعمال و عبادات و به ویژه نماز بستگی کامل و مستقیم به زمینه های روحی و معنوی و و جود بستر مناسب در خود نماز خوان و رفع موانعی که اثر نماز را خنثی می سازد و یا آن اثر را کم رنگ می کنند دارد.
یادمان نرود فردی که نماز می خواند ولی نیت صاف ندارد و دچار گناه و خطا می گردد، عیب و اشکالش ربطی به نمازش ندارد بلکه به آلودگی درونی و عدم زمینه مناسب در درون او بر می گردد.
بالأخره نماز دستش را می گیرد
از شما سوال می کنیم فرد گناهکاری که به قول بعضی ها نیت صافی ندارد اگر نماز را ترک کند و نماز نخواند آیا وضع و حال بهتری پیدا می کند؟ آیا دلش صاف و روشن می گردد؟ بدون شک نماز در همین فرد آلوده و خطاکار به اندازه خودش دارای اثر است به گونه ای که اگر این نماز ترک شود، آلودگی و گناه این فرد بیشتر و فراوان تر می شود. یعنی اثر نماز که همان نهی از فحشا و زشتی منکرات است ولو در حد کم و ناچیز در این فرد ظاهر می گردد و به اندازه خود او را از آلودگی و زشتی بیشتر باز می دارد.
تأثیر اعمال و عبادات و به ویژه نماز بستگی کامل و مستقیم به زمینه های روحی و معنوی و و جود بستر مناسب در خود نماز خوان و رفع موانعی که اثر نماز را خنثی می سازد و یا آن اثر را کم رنگ می کنند دارد
در روایت آمده است: جوانی از انصار نمازش را با پیامبر (صلی الله علیه و آله) می خواند ولی گناه و محرمات را نیز انجام می داد. جریان را به پیامبر (صلی الله و علیه وآله) گفتند. پیامبر (صلی الله و علیه وآله) فرمود: بالاخره نمازش روزی او را از بدی و زشتی باز می دارد. طولی نکشید که دیدند آن جوان توبه کرد و دست از کارهای بد و زشتش برداشت. (میزان الحکمه، ج5، ص371، ح10254)

نمازهای بی روح و دست و پا شکسته هم تأثیر دارد

نماز هر کسی تابع میزان معرفت و شناخت اوست و چون معرفت و ایمان افراد با هم متفاوت است، نمازهای آنها و آثار آن نمازها نیز مختلف است. ولی به هر حال هیچ نمازی بدون اثر نمی باشد هر چند میزان آن آثار کاملاً متفاوت است.
باید دانست که همین نمازهای بی روح و دست و پا شکسته ما نیز خالی از آثار مختلف تربیتی و روانی و اجتماعی نمی باشد و اگر انسان همین نماز بی روح را هم ترک می کرد، میزان جرم و خطا و معصیت او بیشتر می شد. چون اثر عمده نماز که همان نهی از فحشا و زشتی و گناهان است، حتی در این گونه نمازها نیز ظاهر و آشکار می گردد.
انسان مومن باید به هر طریق با خدای خود مرتبط و پیوسته باشد و رابطه اش را با خدای خود هر چه قدر هم که ضعیف و کم رنگ باشد، قطع ننماید و همین ارتباط ضعیف را روز به روز تقویت نماید تا به تدریج به درجات عالی قرب و معرفت خدای متعال برسد:
گرت هواست که معشوق نگسلد پیوند نگاه دار سر رشته تا نگه دارد
منابع:
اندیشه قم
بیانات حجت الاسلام قرائتی

فرآوری: زهرا اجلال 

منبع : پرسمان قرآنی